1 - Kişi evinden çıkarken besmele ile , işlerini ALLAH TEALA’YA havale edip O’ndan yardım dileyerek çıkmalıdır. Rasülü Ekrem (s.a) buyurmuştur ki : “Bir kimse evinden çıkarken, - ALLAH’IN (C.C) ismiyle çıktım. ALLAH’A (C.C) tevekkül ettim. Güç ve kuvvet ancak ALLAH’IN (C.C) inayetiyledir. - derse ona : “Sana hidayet ihsan edildi. Bütün hacetlerin yerine getirildi. Bütün kötülüklerden koruma altına alındın. “ denir ve şeytan ondan uzaklaşır.”( Riyazüssalihin)
2 - Gurur ve kibir haramdır. Yolda yürürken de gurur ve kibre vesile olacak davranışlardan sakınmalı ve mütevazi olmalıdır.Yüce ALLAH (C.C) buyuruyor ki : “ Yeryüzünde kibir ve azametle yürüme . Çünkü sen asla arzı yaramazsın ve boyca da dağlara erişemezsin.” (İsra 37 )
“İnsanları küçümseyip yüz çevirme yeryüzünde böbürlenerek yürüme. Allah, kendini beğenmiş övünen kimseyi sevmez.”( lokman 18 )
3 - Sokağa çıkarken üstüne başına dikkat etmeli : sökük, yırtık, kirli elbiselerle halk arasında dolaşmamalıdır.Gösterişe kaçmayan , temiz ve düzgün kıyafetler giyilmelidir.Peygamberimiz (s.a) : “Elbiseniz temiz olsun.Bineğinizi de iyi yapınız. Ta ki insanlar arasında bir benek gibi olunuz.” Buyurmuşlardır.
4 - Yolda , caddede ve sokakta giderken başkalarına zarar ve eziyet verecek davranışlardan sakınmak , şayet bu gibi durumlar varsa onları da ortadan kaldırmak imanın alametlerinden sayılmıştır. “İman yetmiş , yahut altmış küsur şubedir. En yükseği - La ilahe illallah - , en aşağısı da - eziyet verecek bir şeyi yoldan kaldırmaktır - .” (R. Salihin)
Sokaklara tükürmek , yerlere çöp atmak gibi başkalarını tiksindirici davranışlarda bulunmak doğru olmadığı gibi , yollara taş , diken veya cam kırığı gibi şeyler atarak zarar vermek de doğru değildir.Yine yol kenarında oturarak veya yol ortasında dikilerek iki kişinin sohbete dalıp insanların geçişine engel olması , ayrıca vasıtayla giderken trafik kaidelerine aykırı hareket ederek insanların veya diğer araçların seyrini engellemek de yollarda yapılan eziyetlerdendir.
5 - Zaruret yoksa yol kenarına oturmamalı . Ancak oturmak gerekiyorsa yolun hakkı verilmelidir. Rasulü Ekrem’e (s.a) “ yolun hakkı nedir ? “ diye sorulduğunda şöyle cevap veriyor : “ Haramdan gözü yummak , halka eziyet vermekten kaçınmak , selam verenin selamına karşılık vermek ve iyiliği emredip kötülükten sakındırmaktır. “ (Buhari)
6 - Bizden yaş ilim ve mevki bakımından büyük olanların önünden gitmemek. Diğer konularda olduğu gibi yolda da onlara öncelik tanımak gerekir.Ana – babaya itaat ALLAH (C.C) ve Rasulü’ne itaat olduğundan : yolda yürürken büyüklerimizin önüne geçmeyerek onlara saygı göstermekte ALLAH (C.C) ve Rasulü’ne saygı göstermek olacaktır.
7 - Sokakta giderken normal bir yürüyüşle gitmeli , süratle koşarak , zıplayarak veya bunun aksine sallanarak yürümemelidir. Zira bu durum insanın heybetini giderir.
Camiye namaza giderken cemaate yetişmek için koşarak gitmenin uygun görülmemesi bundan dolayıdır. “Yürüyüşünde tabii ol (ölçülü hareket et) sesini de kıs. Çünkü seslerin en çirkini eşeklerin sesidir. “
Ancak bazı zaruri durumlarda koşarak gitmek bunun dışındadır.
8 - Şehir içi veya şehirler arası vasıtalarda yolculuk esnasında yaşlılara , hastalara ve zayıf olanlara yer vermek en önemli edep kurallarındandır. Hadis-i Şerif’te : “kim bizim küçüğümüze acımaz , büyüğümüzün hakkını tanımazsa bizden değildir. “ buyrulmuştur. (M.Sami Ramazanoğlu – Muhasebe)
2 - Gurur ve kibir haramdır. Yolda yürürken de gurur ve kibre vesile olacak davranışlardan sakınmalı ve mütevazi olmalıdır.Yüce ALLAH (C.C) buyuruyor ki : “ Yeryüzünde kibir ve azametle yürüme . Çünkü sen asla arzı yaramazsın ve boyca da dağlara erişemezsin.” (İsra 37 )
“İnsanları küçümseyip yüz çevirme yeryüzünde böbürlenerek yürüme. Allah, kendini beğenmiş övünen kimseyi sevmez.”( lokman 18 )
3 - Sokağa çıkarken üstüne başına dikkat etmeli : sökük, yırtık, kirli elbiselerle halk arasında dolaşmamalıdır.Gösterişe kaçmayan , temiz ve düzgün kıyafetler giyilmelidir.Peygamberimiz (s.a) : “Elbiseniz temiz olsun.Bineğinizi de iyi yapınız. Ta ki insanlar arasında bir benek gibi olunuz.” Buyurmuşlardır.
4 - Yolda , caddede ve sokakta giderken başkalarına zarar ve eziyet verecek davranışlardan sakınmak , şayet bu gibi durumlar varsa onları da ortadan kaldırmak imanın alametlerinden sayılmıştır. “İman yetmiş , yahut altmış küsur şubedir. En yükseği - La ilahe illallah - , en aşağısı da - eziyet verecek bir şeyi yoldan kaldırmaktır - .” (R. Salihin)
Sokaklara tükürmek , yerlere çöp atmak gibi başkalarını tiksindirici davranışlarda bulunmak doğru olmadığı gibi , yollara taş , diken veya cam kırığı gibi şeyler atarak zarar vermek de doğru değildir.Yine yol kenarında oturarak veya yol ortasında dikilerek iki kişinin sohbete dalıp insanların geçişine engel olması , ayrıca vasıtayla giderken trafik kaidelerine aykırı hareket ederek insanların veya diğer araçların seyrini engellemek de yollarda yapılan eziyetlerdendir.
5 - Zaruret yoksa yol kenarına oturmamalı . Ancak oturmak gerekiyorsa yolun hakkı verilmelidir. Rasulü Ekrem’e (s.a) “ yolun hakkı nedir ? “ diye sorulduğunda şöyle cevap veriyor : “ Haramdan gözü yummak , halka eziyet vermekten kaçınmak , selam verenin selamına karşılık vermek ve iyiliği emredip kötülükten sakındırmaktır. “ (Buhari)
6 - Bizden yaş ilim ve mevki bakımından büyük olanların önünden gitmemek. Diğer konularda olduğu gibi yolda da onlara öncelik tanımak gerekir.Ana – babaya itaat ALLAH (C.C) ve Rasulü’ne itaat olduğundan : yolda yürürken büyüklerimizin önüne geçmeyerek onlara saygı göstermekte ALLAH (C.C) ve Rasulü’ne saygı göstermek olacaktır.
7 - Sokakta giderken normal bir yürüyüşle gitmeli , süratle koşarak , zıplayarak veya bunun aksine sallanarak yürümemelidir. Zira bu durum insanın heybetini giderir.
Camiye namaza giderken cemaate yetişmek için koşarak gitmenin uygun görülmemesi bundan dolayıdır. “Yürüyüşünde tabii ol (ölçülü hareket et) sesini de kıs. Çünkü seslerin en çirkini eşeklerin sesidir. “
Ancak bazı zaruri durumlarda koşarak gitmek bunun dışındadır.
8 - Şehir içi veya şehirler arası vasıtalarda yolculuk esnasında yaşlılara , hastalara ve zayıf olanlara yer vermek en önemli edep kurallarındandır. Hadis-i Şerif’te : “kim bizim küçüğümüze acımaz , büyüğümüzün hakkını tanımazsa bizden değildir. “ buyrulmuştur. (M.Sami Ramazanoğlu – Muhasebe)