ALLAH (Celle celalühü), insanı adeta bütün varlıklarIn merkezine yerleştirmiş. canlI ve cansIz her seyi onun etrafInda pervane etmiş. İnsanlık aleminin merkezine de rızkı koymuş.
Bu temel ölçüyle, yeme içmenin gerekliliği ve bu konuda ki İslami adabIn ana hatlarI ortaya çıkar. Bunları da genel hatları ile şu şekilde sıralayabiliriz.
A)İstifade edeceğimiz bir nimeti, elimize aldığımız bir rızkı ALLAH’ın (Celle celalühü) adıyla yemeye başlamak;
B) Nimete saygılı olmak,
C) Taşıdığı sanat incelikleri üzerinde tefekkür etmek,
D) Yedikten sonra da ALLAH’a (Celle celalühü) hamd etmek,
E) Yeyip içtiklerimizin helalden olmasıdır. Bu da hem dinen kullanImI yasak olmamasI, hem de hakkImIz olmasına bağlıdır. V.s v.s
Bu adablardan birisi ve belki de ön önemlileri arasında sayılması gereken : Tıka basa (çok) yememek adabıdır.
Zira Hz. Ömer’den (radıyALLAHu anh) rivayet edilen bir hadisi şerifte peygamber (SallALLAHu aleyhi ve sellem):
‘’Yemek ve içmekten dolayı karnınızı şişirmekten sakının.Çünkü o, vücud sağlığını bozar,korkaklık meydana getirir,namaza karşı tembellik verir.Yeme içme hususunda orta yolda gitmeye çalışın.Çünkü o,israftan daha uzak olduğu gibi beden için daha yarayışlıdır.Şüphesiz ALLAH (Celle celalühü) sişman alime buğz eder.’’ (İmam-ı Sehavi, El- Makasıdü’l hasene, 245) buyurmaktadır.
Hadisi şerifin son parağrafında ki ‘’ Şüphesiz ALLAH (Celle celalühü) sişman alime buğz eder’’ ifadesi sadece alim olan kişiye hamledilmesini gerektirmez. Zira nasslardaki hususiyet, umumiyete engel değildir.
Ayrıca Ca’de el-cüşemi’den (radıyALLAHu anh) rivayet edilen bir hadisi şerifte,peygamber (SallALLAHu aleyhi ve sellem):
‘’ Resulullah (SallALLAHu aleyhi ve sellem) bir gün yolda şişman bir adam gördüğünde, mübarek elini onun karnına koyarak:
‘’Bu,başka bir yerde (karnındaki şişmanlığa sebeb olan yemek,başka bir yere sarfedilmiş) olsaydı,elbette senin için daha hayırlı olurdu’’ (Ahmed bin Hambel, Müsned,15868 /Hakim, Müstedrek, 7890) buyurarak meselenin sadece alim kişiye hass olmadığını beyan buyurmuştur.
Ayrıca bir kısım müfessirler En-am süresinin 91. ayeti kerimesinin sebebi nuzülü hakkında şu hadiseyi naklederler:
‘’Kureyza Yahudilerinden Malik ibni sayf isimli bir alim Resulullah’la (SallALLAHu aleyhi ve sellem) mücadele etmek için yanına geldiğinde, Resulullah (SallALLAHu aleyhi ve sellem) ona:
‘’Musa’ya (aleyhi’s-selam) Tevratı indiren ALLAH (Celle celalühü) aşkına söyle! Sen Tevrat’ta ALLAH’ın (Celle celalühü) şişman alime buğz ettiğine dair bir ayet buluyormusun?İşte sen o şişman alimsin.Yahudilerin sana yedirmekte olduğu maldan şiştin …….’’ (Alusi,7/219, Teberani, 5/262, semerkandi, 1,500,beğavi 2/114)
Burada ki nasslarda zemmedilen şişmanlık,fıtraten (yaradılışta) olan şişmanlık değil,çok yemek yemek suretiyle kişinin şişmanlamasıdır.Nitekim Resulullah (SallALLAHu aleyhi ve sellem) Ebu Hureyre’nin (radıyALLAHu anh) rivayet ettiği bir hadisi şerifte:
‘’Şu bir gerçektir ki,Kıyamet günü büyük cüsseli ve şişman bir adam gelir de,ALLAH (Celle celalühü) yanında bir sivrisinek kanadı kadar değeri olmaz.İsterseniz, ”Biz onlar için bir vezin ikame etmeyiz < imanları olmadığı için,tartılaçak bir şeyleri bulunmadığından dolayı onlara bir tartı dikmeyiz> ayetini okuyun.” (Buhari,Tefsir,4452 /Müslim,Sıfatü’l münafikin,2147)
İmam-ı Kurtubi (rahmetullahi aleyh) ‘’Tezkire’’isimli eserinde şu ifadeleri kullanmaktadır:
‘’Lezzetli yemekler yemek için zorluklara girip,onunla uğraşırken bir çok faziletli amelleri terk etmek elbette kınanacak bir şeydir.Hatta vücudu ayakta tutacak kadarından daha fazla,sadece zevk ve şişmanlIk için fazla yemek haramdır.’’
Fıkıh kitablarInda bu hususta dört hüküm vardIr:
a) Ölmeyecek kadar yemek, farzdır,
b) Ayakta namaz kılmak ve oruç tutma gücü elde etmek için yemek,sevaptır,
c) Kuvveti artsın diye doyuncaya kadar yemek, mübahtır,
d) Tokluk sınırından öteye yemek,haramdır. (Burada iki istisna vardIr,biri yarının orucuna güç bulmak için fazla yemek,ikincisi misafir utanmasın diye fazla yemek haram olmaz)
İmam- Şafii’nin (rahmetullahi aleyh) şu ifadeleri de şişmanlığın zemmedilmesi hususunda dikkate şayandIr:
‘’Muhammed bin Hasen (rahmetullahi aleyh) dışında hiçbir şişman iflah etmemiştir’’ Sebebi kendisine sorulunca şunları söylemiştir:
‘’Çünkü akıllı kişi iki halin birinden boş kalmaz. Ya ahiretini ve sonunu düşünür,ya da dünyasını ve geçimini dert eder.Bu düşüncelerle birlikte ise, kilo alamaz.Bu iki manadan boş olan bir kişi hayvanların konumuna düştüğünden şişmanlar.’’
Bu temel ölçüyle, yeme içmenin gerekliliği ve bu konuda ki İslami adabIn ana hatlarI ortaya çıkar. Bunları da genel hatları ile şu şekilde sıralayabiliriz.
A)İstifade edeceğimiz bir nimeti, elimize aldığımız bir rızkı ALLAH’ın (Celle celalühü) adıyla yemeye başlamak;
B) Nimete saygılı olmak,
C) Taşıdığı sanat incelikleri üzerinde tefekkür etmek,
D) Yedikten sonra da ALLAH’a (Celle celalühü) hamd etmek,
E) Yeyip içtiklerimizin helalden olmasıdır. Bu da hem dinen kullanImI yasak olmamasI, hem de hakkImIz olmasına bağlıdır. V.s v.s
Bu adablardan birisi ve belki de ön önemlileri arasında sayılması gereken : Tıka basa (çok) yememek adabıdır.
Zira Hz. Ömer’den (radıyALLAHu anh) rivayet edilen bir hadisi şerifte peygamber (SallALLAHu aleyhi ve sellem):
‘’Yemek ve içmekten dolayı karnınızı şişirmekten sakının.Çünkü o, vücud sağlığını bozar,korkaklık meydana getirir,namaza karşı tembellik verir.Yeme içme hususunda orta yolda gitmeye çalışın.Çünkü o,israftan daha uzak olduğu gibi beden için daha yarayışlıdır.Şüphesiz ALLAH (Celle celalühü) sişman alime buğz eder.’’ (İmam-ı Sehavi, El- Makasıdü’l hasene, 245) buyurmaktadır.
Hadisi şerifin son parağrafında ki ‘’ Şüphesiz ALLAH (Celle celalühü) sişman alime buğz eder’’ ifadesi sadece alim olan kişiye hamledilmesini gerektirmez. Zira nasslardaki hususiyet, umumiyete engel değildir.
Ayrıca Ca’de el-cüşemi’den (radıyALLAHu anh) rivayet edilen bir hadisi şerifte,peygamber (SallALLAHu aleyhi ve sellem):
‘’ Resulullah (SallALLAHu aleyhi ve sellem) bir gün yolda şişman bir adam gördüğünde, mübarek elini onun karnına koyarak:
‘’Bu,başka bir yerde (karnındaki şişmanlığa sebeb olan yemek,başka bir yere sarfedilmiş) olsaydı,elbette senin için daha hayırlı olurdu’’ (Ahmed bin Hambel, Müsned,15868 /Hakim, Müstedrek, 7890) buyurarak meselenin sadece alim kişiye hass olmadığını beyan buyurmuştur.
Ayrıca bir kısım müfessirler En-am süresinin 91. ayeti kerimesinin sebebi nuzülü hakkında şu hadiseyi naklederler:
‘’Kureyza Yahudilerinden Malik ibni sayf isimli bir alim Resulullah’la (SallALLAHu aleyhi ve sellem) mücadele etmek için yanına geldiğinde, Resulullah (SallALLAHu aleyhi ve sellem) ona:
‘’Musa’ya (aleyhi’s-selam) Tevratı indiren ALLAH (Celle celalühü) aşkına söyle! Sen Tevrat’ta ALLAH’ın (Celle celalühü) şişman alime buğz ettiğine dair bir ayet buluyormusun?İşte sen o şişman alimsin.Yahudilerin sana yedirmekte olduğu maldan şiştin …….’’ (Alusi,7/219, Teberani, 5/262, semerkandi, 1,500,beğavi 2/114)
Burada ki nasslarda zemmedilen şişmanlık,fıtraten (yaradılışta) olan şişmanlık değil,çok yemek yemek suretiyle kişinin şişmanlamasıdır.Nitekim Resulullah (SallALLAHu aleyhi ve sellem) Ebu Hureyre’nin (radıyALLAHu anh) rivayet ettiği bir hadisi şerifte:
‘’Şu bir gerçektir ki,Kıyamet günü büyük cüsseli ve şişman bir adam gelir de,ALLAH (Celle celalühü) yanında bir sivrisinek kanadı kadar değeri olmaz.İsterseniz, ”Biz onlar için bir vezin ikame etmeyiz < imanları olmadığı için,tartılaçak bir şeyleri bulunmadığından dolayı onlara bir tartı dikmeyiz> ayetini okuyun.” (Buhari,Tefsir,4452 /Müslim,Sıfatü’l münafikin,2147)
İmam-ı Kurtubi (rahmetullahi aleyh) ‘’Tezkire’’isimli eserinde şu ifadeleri kullanmaktadır:
‘’Lezzetli yemekler yemek için zorluklara girip,onunla uğraşırken bir çok faziletli amelleri terk etmek elbette kınanacak bir şeydir.Hatta vücudu ayakta tutacak kadarından daha fazla,sadece zevk ve şişmanlIk için fazla yemek haramdır.’’
Fıkıh kitablarInda bu hususta dört hüküm vardIr:
a) Ölmeyecek kadar yemek, farzdır,
b) Ayakta namaz kılmak ve oruç tutma gücü elde etmek için yemek,sevaptır,
c) Kuvveti artsın diye doyuncaya kadar yemek, mübahtır,
d) Tokluk sınırından öteye yemek,haramdır. (Burada iki istisna vardIr,biri yarının orucuna güç bulmak için fazla yemek,ikincisi misafir utanmasın diye fazla yemek haram olmaz)
İmam- Şafii’nin (rahmetullahi aleyh) şu ifadeleri de şişmanlığın zemmedilmesi hususunda dikkate şayandIr:
‘’Muhammed bin Hasen (rahmetullahi aleyh) dışında hiçbir şişman iflah etmemiştir’’ Sebebi kendisine sorulunca şunları söylemiştir:
‘’Çünkü akıllı kişi iki halin birinden boş kalmaz. Ya ahiretini ve sonunu düşünür,ya da dünyasını ve geçimini dert eder.Bu düşüncelerle birlikte ise, kilo alamaz.Bu iki manadan boş olan bir kişi hayvanların konumuna düştüğünden şişmanlar.’’