Satranç haram mı?
Mezhep imamları tarafından bizzat ele alınan haramdır, mekruhtur, şarta bağlı mubahtır gibi hükümlerle anılan satranç üzerine bir yazı kaleme alan yazar Ahmet Kurucan, satrancın haram olup olmadığını sorguladı. Bakın sonuç ne çıktı...
Sahabe döneminden beri birçok kişinin üzerinde görüş beyan ettiği, dört mezhepte yüzlerce fakihin kanaat bildirdiği bir meselenin hâlâ soruluyor olması farklı açılardan takdir ve tenkitlere medar olabilecek bir konudur.
Takdir edilir; şayet dinî hassasiyetin göstergesi kabul edilirse. Tenkit edilir; şimdiye kadar yüzlerce defa cevabı verilen, takvim yapraklarındaki dinî bilgilere kadar giren bu mevzu, eğer hükmü bilinmediği için soruluyorsa, dinî bilgi adına kat edeceğimiz mesafeyi ve onun uzunluğunu gösterir. Bu ikisinin haricinde bilineni tahkik ve teyit için soruluyorsa, bu da doğruluğu-yanlışlığı bağlamından ayrıca ele alınması gereken bir başka konudur.
Satranç, düşünen, düşünmeyi seven kişilerin zevk aldığı bir zeka oyunudur. Ama onun herkes tarafından ittifakla kabul edilen özelliği, geleceği tahminle önceden mevzi almayı öğretmesidir. Taktik anlayışı gelişir, hadiseleri öncelenerek tavır almanın temrini yapılır satrançta. Bu yanıyla satrancın eğitici ve öğretici yanı ağır basar. Fakat o, her oyun gibi kumara vesile olabilir, alışkanlık derecesine ulaştığında insanı zaruri işlerinden alıkoyabilir, çeşitli tartışmalara da medar olabilir vs.
Satranç, mezhep imamları tarafından bizzat ele alınan haramdır, mekruhtur, şarta bağlı mubahtır gibi ahkâma medar olmuştur. Haramdır diyenler, onun kumara konu edilmesini nazara vermişlerdir. Zaten kumara vesile olan her oyun Kur'an'ın yasakladığı kapsam içine girer. Ama mücerret anlamda satrancın haram olduğuna dair Kur'an ve sünnette kat'i nass yoktur. Bu grup içinde yer alan fukaha, onu nerd/nerdeşir ile kıyas yaparak bu hükme ulaşmışlardır. 'Nerd/nerdeşir hakkındaki Efendimiz'den rivayet edilen bazı beyanlar onun mutlak anlamda haram olduğunu göstermektedir' demişlerdir. Fakat şu gerçek gözden kaçırılmamalı; nerd/nerdeşir Türkçemize genelde tavla şeklinde tercüme edilse de, bugünkü tavla ile yasaklanan nerd/nerdeşir'in aynı mahiyette oyunlar olup olmadığı tartışmalıdır.
Bazı ulema ise satranç oyununda olması ve olmaması gereken bazı şartlar ileri sürmüş ve o şartların varlığında mekruh, yokluğunda mubah hükmünü vermişlerdir. Bu arada 'satranç oynayan mel'undur' şeklinde rivayet edilen bazı hadisler zikredilmektedir ki fukaha umumiyetle bu hadislere iltifat etmemişlerdir. Çünkü Efendimiz döneminde satranç bilinmediği için bunların uydurma hadisler kategorisinde olduğu kesindir. Satranç ile alakalı bahislerin fıkıh kitaplarında şehadet, kerahiyye ve el-hazaru ve'l ibaha gibi bölümlerde ele alınması, fukahanın bu yaklaşım farklılığını zaten açıkça göstermektedir.
Sonuç itibarıyla; öteden bu yana fukahanın ağırlıklı görüşü belli şartlarla satrancın mubah olduğu istikametindedir. Bu şartlar:
1- Kat'iyen kumara vesile olmamalıdır. Kumarın devrede olduğu her oyun, adı ve mahiyeti ne olursa olsun kesinlikle haramdır.
2- Satranç, Allah'a karşı olan görevlerin ihmalinin nedeni olmamalıdır. Mesela oyun oynarken namaz kaçırılmamalıdır.
3- Vazgeçilmez bir alışkanlık haline gelmemelidir. Zira bu, kişinin şahsına, ailesine ve topluma karşı mükellef olduğu vazifeleri yapmasını engelleyebilir. Vakti israfa -ki israf, her çeşidi ile haramdır- yol açmamalıdır.
4- Oyun esnasında küfür, yalan yere yemin vb. ahlak-ı seyyieye ait ameller işlenmemelidir.
5- Satranç, tarafların birbirlerine karşı kin ve düşmanlık gibi duygular beslemesine sebep olmamalıdır.
Mezhep imamları tarafından bizzat ele alınan haramdır, mekruhtur, şarta bağlı mubahtır gibi hükümlerle anılan satranç üzerine bir yazı kaleme alan yazar Ahmet Kurucan, satrancın haram olup olmadığını sorguladı. Bakın sonuç ne çıktı...
Sahabe döneminden beri birçok kişinin üzerinde görüş beyan ettiği, dört mezhepte yüzlerce fakihin kanaat bildirdiği bir meselenin hâlâ soruluyor olması farklı açılardan takdir ve tenkitlere medar olabilecek bir konudur.
Takdir edilir; şayet dinî hassasiyetin göstergesi kabul edilirse. Tenkit edilir; şimdiye kadar yüzlerce defa cevabı verilen, takvim yapraklarındaki dinî bilgilere kadar giren bu mevzu, eğer hükmü bilinmediği için soruluyorsa, dinî bilgi adına kat edeceğimiz mesafeyi ve onun uzunluğunu gösterir. Bu ikisinin haricinde bilineni tahkik ve teyit için soruluyorsa, bu da doğruluğu-yanlışlığı bağlamından ayrıca ele alınması gereken bir başka konudur.
Satranç, düşünen, düşünmeyi seven kişilerin zevk aldığı bir zeka oyunudur. Ama onun herkes tarafından ittifakla kabul edilen özelliği, geleceği tahminle önceden mevzi almayı öğretmesidir. Taktik anlayışı gelişir, hadiseleri öncelenerek tavır almanın temrini yapılır satrançta. Bu yanıyla satrancın eğitici ve öğretici yanı ağır basar. Fakat o, her oyun gibi kumara vesile olabilir, alışkanlık derecesine ulaştığında insanı zaruri işlerinden alıkoyabilir, çeşitli tartışmalara da medar olabilir vs.
Satranç, mezhep imamları tarafından bizzat ele alınan haramdır, mekruhtur, şarta bağlı mubahtır gibi ahkâma medar olmuştur. Haramdır diyenler, onun kumara konu edilmesini nazara vermişlerdir. Zaten kumara vesile olan her oyun Kur'an'ın yasakladığı kapsam içine girer. Ama mücerret anlamda satrancın haram olduğuna dair Kur'an ve sünnette kat'i nass yoktur. Bu grup içinde yer alan fukaha, onu nerd/nerdeşir ile kıyas yaparak bu hükme ulaşmışlardır. 'Nerd/nerdeşir hakkındaki Efendimiz'den rivayet edilen bazı beyanlar onun mutlak anlamda haram olduğunu göstermektedir' demişlerdir. Fakat şu gerçek gözden kaçırılmamalı; nerd/nerdeşir Türkçemize genelde tavla şeklinde tercüme edilse de, bugünkü tavla ile yasaklanan nerd/nerdeşir'in aynı mahiyette oyunlar olup olmadığı tartışmalıdır.
Bazı ulema ise satranç oyununda olması ve olmaması gereken bazı şartlar ileri sürmüş ve o şartların varlığında mekruh, yokluğunda mubah hükmünü vermişlerdir. Bu arada 'satranç oynayan mel'undur' şeklinde rivayet edilen bazı hadisler zikredilmektedir ki fukaha umumiyetle bu hadislere iltifat etmemişlerdir. Çünkü Efendimiz döneminde satranç bilinmediği için bunların uydurma hadisler kategorisinde olduğu kesindir. Satranç ile alakalı bahislerin fıkıh kitaplarında şehadet, kerahiyye ve el-hazaru ve'l ibaha gibi bölümlerde ele alınması, fukahanın bu yaklaşım farklılığını zaten açıkça göstermektedir.
Sonuç itibarıyla; öteden bu yana fukahanın ağırlıklı görüşü belli şartlarla satrancın mubah olduğu istikametindedir. Bu şartlar:
1- Kat'iyen kumara vesile olmamalıdır. Kumarın devrede olduğu her oyun, adı ve mahiyeti ne olursa olsun kesinlikle haramdır.
2- Satranç, Allah'a karşı olan görevlerin ihmalinin nedeni olmamalıdır. Mesela oyun oynarken namaz kaçırılmamalıdır.
3- Vazgeçilmez bir alışkanlık haline gelmemelidir. Zira bu, kişinin şahsına, ailesine ve topluma karşı mükellef olduğu vazifeleri yapmasını engelleyebilir. Vakti israfa -ki israf, her çeşidi ile haramdır- yol açmamalıdır.
4- Oyun esnasında küfür, yalan yere yemin vb. ahlak-ı seyyieye ait ameller işlenmemelidir.
5- Satranç, tarafların birbirlerine karşı kin ve düşmanlık gibi duygular beslemesine sebep olmamalıdır.
