Receb ayı, mübarek üç ayların birinci ayıdır. Receb ayında iki mübarek gece vardır. Birincisi recebin ilk cuma gecesi olan Regaib gecesidir; diğeri de 27. gecesine rast gelen Mi‘rac gecesidir.
Resûl-i Ekrem Efendimiz [s.a.v] receb ayı hakkında şöyle buyurmuştur:
“Muhakkak ki zaman, Allah‘ın gökleri ve yeri yarattığı gündeki dönmesi gibi dönmektedir. Sene on iki aydan oluşur. Bunlardan dördü haram aylardır. Haram aylardan üçü peş peşe gelmektedir. Bunlar, zilkade, zilhicce ve muharremdir. Diğeri ise cemâziyelâhir ile şaban arasında olan receb ayıdır.“ (Buhârî, Hac, 132; Müslim, Kasâme, 9; Ebû Davud, Menâsik, 68.)
Peygamber Efendimiz (s.a.v) diğer bir hadislerinde şöyle buyurmuştur:
“Receb Allah‘ın ayı; şaban benim ayım, ramazan da ümmetimin ayıdır.“ (Süyûtî, el-Câmiu‘s-Sagîr, nr. 4411; Müttakî-i Hindî, Kenzü‘l-Um-mâl, nr. 35164.)
Allah Resulü (s.a.v) receb ayı girince şöyle dua ederdi:
“Allahım! Receb ve şabanı bizim için hayırlı ve herekti! yap ve bizi ramazana ulaştır.“ (Beyhakî, Şuabü‘l-imân, nr. 3815; Heysemî, Mecmau‘z-Zevâid, 3/140)
Recebin de içinde bulunduğu haram aylar hakkında yüce Allah şöyle buyurmuştur:
“Gökleri ve yeri yarattığı günde Allah‘ın yazısına göre Allah katında ayların sayısı on iki olup, bunlardan dördü haram aylardır. İşte bu doğru hesaptır. O aylar içinde (Allah‘ın koyduğu yasağı çiğneyerek) kendinize zulmetmeyin...“ (Tevbe 9/36)
Cenâb-ı Hak gökleri ve yeri yarattığından beri zamanın hesaplanan düzende aktığını bildirmektedir. Yüce Allah, gökteki güneş ve ay ile insanlara hesap öğretmiştir. Onların sabit ve düzenli heraketleri ile gece, gündüz ve mevsimler oluşmaktadır, seneler bilinmektedir, ibadet zamanları belirlenmektedir. Onlarda daha nice faydalar mevcuttur.
Bu Aylara Haram Aylar Denmesinin Sebebi
Bu aylara neden haram aylar denildiği konusunda birçok görüş vardır. Kimilerine göre, bu ayların değerinin çok yüce olduğundan ve bu aylarda günah işlemenin, diğer aylara göre daha büyük günah olduğundan bunlara “haram aylar“ denmiştir.
Ali b. Ebû Talha, İbn Abbas‘tan (r.a) şu sözü rivayet etmiştir: “Allah dört ayı seçti ve o ayları haram kıldı. O ayların değerini yüceltti, o aylarda işlenen günahları daha büyük kötülük olarak kabul etti. O aylarda işlenen sâlih amellerin mükâfatını da daha büyük yaptı.“
Kâ‘b (rah) demiştir ki: “Allah zamanı yarattı. Zamanın içinden dördü O‘na daha sevimli geldi ve onları haram kıldı.“
Bazıları, bu aylara “haram aylar“ denmesinin sebebinin bu aylarda savaşmanın haram olmasından dolayı olduğunu ve câhiliye devrinde de bunun böyle bilindiğini söylemiştir. Bir kısmı ise İbrahim (a.s) zamanında da böyle olmasından dolayı “haram aylar“ denildiğini ifade etmişlerdir.
Kimileri de bu aylara “haram aylar“ denme sebebinin, hac ve umre olduğunu bildirmişlerdir. Bu görüşte olanlara göre, zilhicce ayının haram kılınması haccın bu ayda yapılmasından dolayıdır. Zilkade ayının haram kılınma sebebi hac için yolculuğun bu ayda yapıldığı için, muharrem ayının haram kılınma sebebi ise bu ayda hacdan geri dönüldüğü içindir. Böylece kişi hac için evinden ayrılıp, tekrar evine dönene kadar emin bir şekilde haccını yapmış olur. Receb ayı ise sene ortasında umre yapılması için haram kılınmıştır.
Receb ayının, receb diye isimlendirilmesinin sebebi, bu ayın kıymetinin ve değerinin çok olmasından dolayıdır. Çünkü receb kelimesi, “büyüklük, yücelik, ululuk“ mânasını ifade eder. Receb ayına “şehrullah“ da denir.
Resûl-i Ekrem Efendimiz [s.a.v] receb ayı hakkında şöyle buyurmuştur:
“Muhakkak ki zaman, Allah‘ın gökleri ve yeri yarattığı gündeki dönmesi gibi dönmektedir. Sene on iki aydan oluşur. Bunlardan dördü haram aylardır. Haram aylardan üçü peş peşe gelmektedir. Bunlar, zilkade, zilhicce ve muharremdir. Diğeri ise cemâziyelâhir ile şaban arasında olan receb ayıdır.“ (Buhârî, Hac, 132; Müslim, Kasâme, 9; Ebû Davud, Menâsik, 68.)
Peygamber Efendimiz (s.a.v) diğer bir hadislerinde şöyle buyurmuştur:
“Receb Allah‘ın ayı; şaban benim ayım, ramazan da ümmetimin ayıdır.“ (Süyûtî, el-Câmiu‘s-Sagîr, nr. 4411; Müttakî-i Hindî, Kenzü‘l-Um-mâl, nr. 35164.)
Allah Resulü (s.a.v) receb ayı girince şöyle dua ederdi:
“Allahım! Receb ve şabanı bizim için hayırlı ve herekti! yap ve bizi ramazana ulaştır.“ (Beyhakî, Şuabü‘l-imân, nr. 3815; Heysemî, Mecmau‘z-Zevâid, 3/140)
Recebin de içinde bulunduğu haram aylar hakkında yüce Allah şöyle buyurmuştur:
“Gökleri ve yeri yarattığı günde Allah‘ın yazısına göre Allah katında ayların sayısı on iki olup, bunlardan dördü haram aylardır. İşte bu doğru hesaptır. O aylar içinde (Allah‘ın koyduğu yasağı çiğneyerek) kendinize zulmetmeyin...“ (Tevbe 9/36)
Cenâb-ı Hak gökleri ve yeri yarattığından beri zamanın hesaplanan düzende aktığını bildirmektedir. Yüce Allah, gökteki güneş ve ay ile insanlara hesap öğretmiştir. Onların sabit ve düzenli heraketleri ile gece, gündüz ve mevsimler oluşmaktadır, seneler bilinmektedir, ibadet zamanları belirlenmektedir. Onlarda daha nice faydalar mevcuttur.
Bu Aylara Haram Aylar Denmesinin Sebebi
Bu aylara neden haram aylar denildiği konusunda birçok görüş vardır. Kimilerine göre, bu ayların değerinin çok yüce olduğundan ve bu aylarda günah işlemenin, diğer aylara göre daha büyük günah olduğundan bunlara “haram aylar“ denmiştir.
Ali b. Ebû Talha, İbn Abbas‘tan (r.a) şu sözü rivayet etmiştir: “Allah dört ayı seçti ve o ayları haram kıldı. O ayların değerini yüceltti, o aylarda işlenen günahları daha büyük kötülük olarak kabul etti. O aylarda işlenen sâlih amellerin mükâfatını da daha büyük yaptı.“
Kâ‘b (rah) demiştir ki: “Allah zamanı yarattı. Zamanın içinden dördü O‘na daha sevimli geldi ve onları haram kıldı.“
Bazıları, bu aylara “haram aylar“ denmesinin sebebinin bu aylarda savaşmanın haram olmasından dolayı olduğunu ve câhiliye devrinde de bunun böyle bilindiğini söylemiştir. Bir kısmı ise İbrahim (a.s) zamanında da böyle olmasından dolayı “haram aylar“ denildiğini ifade etmişlerdir.
Kimileri de bu aylara “haram aylar“ denme sebebinin, hac ve umre olduğunu bildirmişlerdir. Bu görüşte olanlara göre, zilhicce ayının haram kılınması haccın bu ayda yapılmasından dolayıdır. Zilkade ayının haram kılınma sebebi hac için yolculuğun bu ayda yapıldığı için, muharrem ayının haram kılınma sebebi ise bu ayda hacdan geri dönüldüğü içindir. Böylece kişi hac için evinden ayrılıp, tekrar evine dönene kadar emin bir şekilde haccını yapmış olur. Receb ayı ise sene ortasında umre yapılması için haram kılınmıştır.
Receb ayının, receb diye isimlendirilmesinin sebebi, bu ayın kıymetinin ve değerinin çok olmasından dolayıdır. Çünkü receb kelimesi, “büyüklük, yücelik, ululuk“ mânasını ifade eder. Receb ayına “şehrullah“ da denir.