Bir topluluğun veya meslek mensûbunun bir lafzı sözlük manasından çıkararak başka bir manada ittifakla kullanmalarına ıstılahi manası denir.
Öyle kelimeler vardır ki toplumda sadece ıstılahi manaları bilinebilir veya kullanılabilir.
İftial babından mastar olan "ıstılah" sözlükte ittifak manasına gelmektedir. Istılah yerine Türkçe'de "terim" kullanıldığı gibi Arapça kaynaklarda "şer", şerîat, "mustalah" kelimeleri de kullanılmaktadır.
Bir lâfzın sözlük manası ile ıstılahî manası arasında, umumîlik-husûsîlik, ortaklık veya benzerlik vasfı bulunabilir. Sözlük manasıyla ıstılah manası arasında münâsebet bulunan lafızlara "menkûl"; aralarında münâsebet bulunmayan lafızlara da "mürtecel" denir. "Menkûl" lâfızlarda manalar arasında bir alâka bulunmakla birlikte ilk mana terkedilmiş ve ikinci mana tercih edilmiştir. Bu manayı "salât" ve "savm" lafızlarında olduğu gibi ikinciye nakleden şeriat ise buna "şer'î menkûl" denir. Sözlükte dua anlamına gelen "salât" ile mutlak olarak tutmak anlamına gelen "savm"ı şeriat bu manalardan, kendilerine mahsus rükünleri bulunan ibadet (namaz ve oruç) manasına nakletmiştir. İlk manayı "Dâbbe" lafzında olduğu gibi ikinciye nakleden örf ise buna "örfi menkûl" denir. Bu lâfız sözlükte "yerde yürüyen her hayvan"a olmakla birlikte örf bunu; at, katır, eşek gibi dört ayaklı hayvanlara nakletmiştir. İlk manayı ikinciye nakleden ilim erbabı ise, buna "ıstılâhî hakîkat" veya "ıstılâhî menkûl" denir. Nahivcilerin yemek-içmek gibi insanlardan sadır olan hareketler için vazedilmiş olan "fiil" lafzını mazî, muzarî ve emir ifade eden özel bir manaya nakletmeleri, İslâm hukukçularının kullandıkları "fıkıh", "istihsan", "akit" vb.; kelâmcıların kullandıkları "cevher", "araz"; Nahivcilerin "ref"', "nasb" vb. gibi ilim erbabının kelimeleri bu cinstendir.
Dolayısı ile geniş bir yelpazede ve hele hele uzaktan uzağa yazı ile yapılan mütealalarda anlatılan konunun veya içinde geçen ifadelerin ıstılahi manası da var ise karşı tarafın bunları konunun gidişatından görüp ona göre değerlendirmesi bir çok anlaşamamazlığı çözebilir.
Selam ile
Öyle kelimeler vardır ki toplumda sadece ıstılahi manaları bilinebilir veya kullanılabilir.
İftial babından mastar olan "ıstılah" sözlükte ittifak manasına gelmektedir. Istılah yerine Türkçe'de "terim" kullanıldığı gibi Arapça kaynaklarda "şer", şerîat, "mustalah" kelimeleri de kullanılmaktadır.
Bir lâfzın sözlük manası ile ıstılahî manası arasında, umumîlik-husûsîlik, ortaklık veya benzerlik vasfı bulunabilir. Sözlük manasıyla ıstılah manası arasında münâsebet bulunan lafızlara "menkûl"; aralarında münâsebet bulunmayan lafızlara da "mürtecel" denir. "Menkûl" lâfızlarda manalar arasında bir alâka bulunmakla birlikte ilk mana terkedilmiş ve ikinci mana tercih edilmiştir. Bu manayı "salât" ve "savm" lafızlarında olduğu gibi ikinciye nakleden şeriat ise buna "şer'î menkûl" denir. Sözlükte dua anlamına gelen "salât" ile mutlak olarak tutmak anlamına gelen "savm"ı şeriat bu manalardan, kendilerine mahsus rükünleri bulunan ibadet (namaz ve oruç) manasına nakletmiştir. İlk manayı "Dâbbe" lafzında olduğu gibi ikinciye nakleden örf ise buna "örfi menkûl" denir. Bu lâfız sözlükte "yerde yürüyen her hayvan"a olmakla birlikte örf bunu; at, katır, eşek gibi dört ayaklı hayvanlara nakletmiştir. İlk manayı ikinciye nakleden ilim erbabı ise, buna "ıstılâhî hakîkat" veya "ıstılâhî menkûl" denir. Nahivcilerin yemek-içmek gibi insanlardan sadır olan hareketler için vazedilmiş olan "fiil" lafzını mazî, muzarî ve emir ifade eden özel bir manaya nakletmeleri, İslâm hukukçularının kullandıkları "fıkıh", "istihsan", "akit" vb.; kelâmcıların kullandıkları "cevher", "araz"; Nahivcilerin "ref"', "nasb" vb. gibi ilim erbabının kelimeleri bu cinstendir.
Dolayısı ile geniş bir yelpazede ve hele hele uzaktan uzağa yazı ile yapılan mütealalarda anlatılan konunun veya içinde geçen ifadelerin ıstılahi manası da var ise karşı tarafın bunları konunun gidişatından görüp ona göre değerlendirmesi bir çok anlaşamamazlığı çözebilir.
Selam ile