Hatırlanacağı üzere, 12 Temmuz 2006 günü İsrail, Lübnan'a saldırınca Suudi din adamlarından Şeyh Abdullah İbn Cibrin ilginç bir fetva yayınladı. Cibrin fetvasında Şiileri 'Rafızi' olarak isimlendiriyor ve şunları söylüyordu: ""Ehl-i Sünnet'e nasihatimiz şu ki, onlardan uzak (beri) durun, onlara mensup olanları aşağılayın; İslâm'a ve Müslümanlara düşmanlıklarını, geçmişte ve günümüzde Ehl-i Sünnet'e verdikleri zararı açığa çıkarın. Rafızîler her zaman içlerinde Ehl-i Sünnet'e karşı gizli bir düşmanlık beslerler. Güçleri yettikçe Ehl-i Sünnet'in kusurlarını ortaya çıkarmaya, onları kötülemeye ve onlara tuzak kurmaya çalışırlar." Ajansların verdiği haberle bakılırsa Cibrin, Şiiler'e dua edilmesini dahi caiz görmüyor!
Tepkiler Suudlu Cibrin üzerine yoğunlaştı ama, aslında Cibrin yalnız değildi. Ezher Şeyhi de benzer bir tutum içindeydi. Ezher Şeyhi Muhammed Tantavî, Hüsnü Mübarek gibi savaşın sorumlusu olarak Hizbullah'ı gösteriyor ve bu tür maceraların Arapların çıkarına aykırı olduğunu savunuyordu. Mübarek'in de içerisinde bulunduğu cemaate hutbe veren Tantavi, Lübnan'a yapılan saldırıyı kastederek, Arapların kumar oyunlarını kaldıramayacağını savundu. Ona göre, Hizbullah'ın yaptığı ardı düşünülmeyen bir macera, bunun bedelini Lübnan halkı ödüyor.
Tantavi'nin "Devlet Başkanı Mübarek'in bölgedeki hikmetli tutumunun ateşkesi sağlayacağını" iddia etmesi üzerine Ezher şeyhleri, öğretim üyeleri ve öğrenciler arasında tartışmalar yaşandı. Ezher Üniversitesi Rektörü Dr. Ahmed Tayyib ise Tantavi'nin bu açıklamalarına karşı çıktı ve bu açıklamaların İslam dünyası ile Ezher'i karşı karşıya getireceğini savundu. Tantavi ise Dr. Ahmed'in bu açıklaması üzerine "Ezher'in tutumu açıktır ve çizgisi Devlet Başkanı'nın çizgisini yansıtmaktadır" demekle yetindi.
Fetva'ya tepkiler
Suud'da yayınlanan fetvaya ilk önemli ve anlamlı tepki Mısır İhvan-ı Müslimin'den geldi. İhvan, açık bir dille Cibrin'in fetvasını ve dolaylı olarak Tantavi'nin görüşlerini kınıyor, eski mezhep ayrılıklarını gündeme getirmenin tehlikelerine dikkat çekiyordu: Müslüman Kardeşler adına konuşan Muhammed Habib "Şimdi bu tür fetvalar yayınlamanın zamanı değildir; bu sözler, 'bölgeyi tehdit eden bir Şii tehlikesi var', izlenimini veriyor. Oysa Hizbullah, Şiileri savunduğunu iddia etmiyor. Yerel anlamda yalnızca Lübnan'ı savunduğunu söylüyor" dedi.
Mısır İhvan'ı lideri Muhammed Mehdi Akif de benzer bir açıklama yaptı: "Bazı hükümetler direnişe destek veremeyeceklerini gizlemeye, İsrail düşmanlığının yanında olduklarını örtbas etmeye çalışıyorlar. Öte yandan Amerika bu tür Sünni-Şii ihtilaflını ön plana çıkarmaya, Hizbullah'ın İran çıkarları için çalıştığı iddialarını yaymaya çalışıyor." (Saafonline, 28 Temmuz 2006.)
Cibrin'in fetvası İslam bilginleri ve fakihleri arasında da büyük tartışmalara sebep oldu; genel görüş fetvanın 'siyasi amaçlı" olarak düzenlendiği yönünde toplandı. Ne olursa olsun, böylesine kritik bir zamanda verilen fetva büyük tepkilere ve tartışmalara sebep olacaktı, öyle de oldu. Önce büyük tepkiler Ezher alimlerinden geldi. Bunlardan birkaçına bakalım:
Ezher Üniversitesi Hukuk Fakültesi İslâm Şeriatı Bölümü Başkanı Prof. Dr. Muhsin İmam, "İster Şii, ister selefi veya Ehl-i Sünnet mensubu olsun, fetva ehlinin siyasilerin oyun ve tuzaklarından uzak durması gerektiği"ni belirttikten sonra şöyle diyordu: "Bu, kültürümüzde veya dinimizde aslı, herhangi bir delili olmayan bir görüştür. Allah'a iman edip O'nu Rabb bilen, Muhammed ( s.a.s.)'e peygamber, Kur'an'a da Kitap olarak inanan ve bunu sözleriyle ve amelleriyle açığa vuran kimseleri dinin dışında ve müşriklerin taraftarı olarak göstermek Kur'an'ın ve Sünnet'in ilkelerine aykırıdır."
Ezher'in Fetva Komitesi eski başkanı Cemâl Kutub da şunları dile getirdi: "Bu fetvanın, Kur'an'a göre hiçbir dayanağı yoktur. Sahih Sünnet'ten de bir dayanağı bulunmaz. Bir kimsenin Kıble ehlini tekfir etmeye hakkı yoktur. Kim 'la ilahe illallah, Muhammedun Resulullah' diyorsa, o bizdendir. Daha ötesine bakmadan onu sahiplenmemiz gerekir. Ayrıca Müslüman, hakka sahip çıkmak ve mazluma yardım etmek için yaratılmıştır. Mazlum kim olursa olsun fark etmez. Bu olayda kendileriyle savaşılması gerekenler Müslümanların yurtlarını işgal eden, halkı öldüren zalimlerdir." Cemal Kutub fetva veren kişilerin Lübnan'ın karşı karşıya olduğu durum hakkında da akıllıca düşünmelerini, aşırılık etmemelerini istedi: "Üzerinde ezan ve Kur'an-ı Kerim okunan, Rahman'a ibadet edilen bu topraklar, hakkı göremeyen ve onun için gayret etmeyen bir anlayışla ortaya atılmış böylesine dar ve tutarsız bir görüşten hareketle Siyonistlere bırakılabilir mi?"
Ezher âlimlerinden Ömer ed-Dîb, Hizbullah'a verdiği mücadelede yardım edilemeyeceğini söyleyen bir kimsenin yoldan saptığını dile getirerek şunları söyledi: "Biz Hasan Nasrullah'ın şahsına yardım edilmesinden söz etmiyoruz. İşgalciye karşı Müslümanların topraklarını savunan Müslümanlara yardım edilmesini istiyoruz. Hiç kimsenin Hizbullah'ın veya İslâm mezheplerinden herhangi birinin İslâm dışına çıktığını iddia etme hakkı yoktur. Çünkü bir kimsenin, 'La ilahe illallah' diyeni milletten (İslâm ümmetinden) çıkarmaya hakkı olamaz. Bu itibarla işgalci düşmana karşı savaşan her Müslümana yardım edilmesi gerekir."
ABD'deki İslâm Şeriatı Fıkıhçıları Enstitüsü üyelerinden Dr. Muhammed Re'fet de İbnu Cibrîn'e tepki göstererek şöyle konuştu: "Bu fetva İslâmî açıdan kabul edilemez. Çünkü Hizbullah, İslâm'ın gasp edilmiş topraklarından işgalciyi çıkarmak için çalışıyor. Kaldı ki İmamiyye Şiası ve onlardan olan Hizbullah inkârcı değildirler. Bilakis İslâmî bir fırkadır. Bu mücadelede onlarla yardımlaşılması şer'î açıdan zorunludur."
İbnu Cibrîn'in fetvasına, Suudi Arabistanlı âlimler de karşı çıktı. Bunlardan biri tanınmış âlimlerinden Selefi çizgideki Muhsin el-Avaci'ydi, ki öteden beri Avaci'nin yönetimle arasının iyi olmadığı biliniyor. El-Avaci, Şia ile Ehl-i Sünnet arasındaki ihtilafların böyle bir dönemde gündeme getirilmesine tepki gösterdi. El Avaci, Hasan Nasrullah'ın siyasi bir dahî ve askeri mücadelede büyük cesaret sahibi şahsiyet olduğuna dikkat çektikten sonra, onun liderliğindeki Hizbullah'ın yürüttüğü direnişin de haklı ve meşru olduğunu söylüyordu: "İslâm Şeriatı açısından Hizbullah bugün Lübnan'da düşmana karşı etkin mücadele vermekte, kahramanca direnişini sürdürmektedir."
Yine Suudi Arabistan'ın Selefi âlimlerinden Selmân el-Udeh de –ki bir süre hapis yattıktan sonra rahatsızlığı sebebiyle serbest bırakılmıştır- İbnu Cibrîn'e tepki göstererek şunları söyledi: "Bu dönemde Şia ile ihtilafı bir kenara koymak, saldırılarında çocuklarla savaşçıları ayırmayan siyonist canilerle, büyük düşmanla savaşta gayretleri birleştirmek gerekir." (Ahmet Varol, İlmi fitneye alet etmeyin, B. Vakit, 28 Temmuz 2006.)
Yusuf Kardavi'nin görüşleri
En anlamlı tepkilerden biri ünlü İslam bilginlerinden Yusuf El Kardavi'den geldi. Kardavi'nin görüşleri çok önemli; çünkü Sünni dünyanın büyük itibar gören alimlerinden biridir. 27 Temmuz 2006 El Cezire televizyonu bu önemli Mısır bilginiyle uzun bir konuşma yaptı. Konuşma 30 Temmuz 2006 akşamı tekrar verildi. Söz konusu konuşmadan aldığım bazı notları aktarmak istiyorum:
"Cibrin'in fetvasına karşıyım. Bu doğru ve isabetli, yani başarılı bir fetva değildir. İnsanların toprakları işgal altında, işgale uğrayan herkes ülkesini kurtarmak ister. Bu onun en tabii hakkıdır. Burada insanların etnik kökenlerine veya mezheplerine bakılamaz. Ortada apaçık bir zulüm var. İsrail, iki askeri esir alındı diye iki ülkeyi, Filistin ve Lübnan'ı yerle bir ediyor."
"Tamam, Hizbullah Şii'dir. Pekiyi, Şiiler Allah'ın birliğine inanmıyor mu, lailaheillallah demiyor mu? Ehl-i Kıble değiller mi? Müslüman değiller mi? Bırakın Şiileri, İslam'ın ilk dönemlerinde İran' la Bizans arasında süren savaşta, Müslümanlar, Ehl-i Kitap olan Hıristiyanların kazanması için dua ediyorlardı. Ehl-i Kitab'a böylesine temennilerde bulunan Müslümanlar, Şii Müslüman kardeşlerinden dualarını, desteklerini nasıl esirgeyebilirler?"
"Anlamakta zorluk çektiğim bir husus var: Müslümanların bir bölümü saldırı altında iken, diğerleri nasıl kenarda durabilir? Müslümanlar kardeştir. Kardeşler birbirlerine yardım etmek zorundadırlar."
"Müslüman ülkelerdeki halkları yöneticilerden ayırmak gerekir. Hiçbir zaman halk yöneticileri gibi düşünmüyor. Kahir ekseriyeti savaşmak, Arap aleminde gençler cihat edip şehit olmak istiyor. Şu anda Arap aleminde üç yanlış düşünce var:
1) İsrail yenilemez;
2) Amerika'ya karşı gelinemez;
3) Direnmenin, savaşmanın faydası yoktur.
"Hayır, bu düşünceler yanlıştır. Yeryüzünde yenilmez hiçbir güç yoktur. Maddi-teknolojik üstünlüğü abartmamak lazım. Cezayirliler, Fransızlara karşı hiç de teknolojik üstünlüğe sahip değilken karşı koydular ve kazandılar. Arap aleminde 'direniş kültürü' ile 'aşağılanmayı kabul eden teslimiyetçi kültür' arasında bir çatışma var. Arap yönetimleri direniş kültüründen korkuyor. Eğer tam bir cihat ruhuyla ve Allah'a tam teslimiyet içinde olursak, bizi yenebilecek hiçbir güç yoktur. Oysa zillet içinde yaşamaktansa dini, toprağı, namusu ve onuru için ölmek gerekir. Çünkü izzet (onur ve üstünlük) Allah'ın, Resulunün ve mü'minlerindir."
Bu tepkiler, Sünni-Şii veya Selefi-Şii ihtilafını körükleyip bundan politik çıkar elde etmek isteyenlere "en iyi cevap" oldu.
İSTİKBAL İSLAMINDIR.ŞEHİD SEYYİD KUTUB
Tepkiler Suudlu Cibrin üzerine yoğunlaştı ama, aslında Cibrin yalnız değildi. Ezher Şeyhi de benzer bir tutum içindeydi. Ezher Şeyhi Muhammed Tantavî, Hüsnü Mübarek gibi savaşın sorumlusu olarak Hizbullah'ı gösteriyor ve bu tür maceraların Arapların çıkarına aykırı olduğunu savunuyordu. Mübarek'in de içerisinde bulunduğu cemaate hutbe veren Tantavi, Lübnan'a yapılan saldırıyı kastederek, Arapların kumar oyunlarını kaldıramayacağını savundu. Ona göre, Hizbullah'ın yaptığı ardı düşünülmeyen bir macera, bunun bedelini Lübnan halkı ödüyor.
Tantavi'nin "Devlet Başkanı Mübarek'in bölgedeki hikmetli tutumunun ateşkesi sağlayacağını" iddia etmesi üzerine Ezher şeyhleri, öğretim üyeleri ve öğrenciler arasında tartışmalar yaşandı. Ezher Üniversitesi Rektörü Dr. Ahmed Tayyib ise Tantavi'nin bu açıklamalarına karşı çıktı ve bu açıklamaların İslam dünyası ile Ezher'i karşı karşıya getireceğini savundu. Tantavi ise Dr. Ahmed'in bu açıklaması üzerine "Ezher'in tutumu açıktır ve çizgisi Devlet Başkanı'nın çizgisini yansıtmaktadır" demekle yetindi.
Fetva'ya tepkiler
Suud'da yayınlanan fetvaya ilk önemli ve anlamlı tepki Mısır İhvan-ı Müslimin'den geldi. İhvan, açık bir dille Cibrin'in fetvasını ve dolaylı olarak Tantavi'nin görüşlerini kınıyor, eski mezhep ayrılıklarını gündeme getirmenin tehlikelerine dikkat çekiyordu: Müslüman Kardeşler adına konuşan Muhammed Habib "Şimdi bu tür fetvalar yayınlamanın zamanı değildir; bu sözler, 'bölgeyi tehdit eden bir Şii tehlikesi var', izlenimini veriyor. Oysa Hizbullah, Şiileri savunduğunu iddia etmiyor. Yerel anlamda yalnızca Lübnan'ı savunduğunu söylüyor" dedi.
Mısır İhvan'ı lideri Muhammed Mehdi Akif de benzer bir açıklama yaptı: "Bazı hükümetler direnişe destek veremeyeceklerini gizlemeye, İsrail düşmanlığının yanında olduklarını örtbas etmeye çalışıyorlar. Öte yandan Amerika bu tür Sünni-Şii ihtilaflını ön plana çıkarmaya, Hizbullah'ın İran çıkarları için çalıştığı iddialarını yaymaya çalışıyor." (Saafonline, 28 Temmuz 2006.)
Cibrin'in fetvası İslam bilginleri ve fakihleri arasında da büyük tartışmalara sebep oldu; genel görüş fetvanın 'siyasi amaçlı" olarak düzenlendiği yönünde toplandı. Ne olursa olsun, böylesine kritik bir zamanda verilen fetva büyük tepkilere ve tartışmalara sebep olacaktı, öyle de oldu. Önce büyük tepkiler Ezher alimlerinden geldi. Bunlardan birkaçına bakalım:
Ezher Üniversitesi Hukuk Fakültesi İslâm Şeriatı Bölümü Başkanı Prof. Dr. Muhsin İmam, "İster Şii, ister selefi veya Ehl-i Sünnet mensubu olsun, fetva ehlinin siyasilerin oyun ve tuzaklarından uzak durması gerektiği"ni belirttikten sonra şöyle diyordu: "Bu, kültürümüzde veya dinimizde aslı, herhangi bir delili olmayan bir görüştür. Allah'a iman edip O'nu Rabb bilen, Muhammed ( s.a.s.)'e peygamber, Kur'an'a da Kitap olarak inanan ve bunu sözleriyle ve amelleriyle açığa vuran kimseleri dinin dışında ve müşriklerin taraftarı olarak göstermek Kur'an'ın ve Sünnet'in ilkelerine aykırıdır."
Ezher'in Fetva Komitesi eski başkanı Cemâl Kutub da şunları dile getirdi: "Bu fetvanın, Kur'an'a göre hiçbir dayanağı yoktur. Sahih Sünnet'ten de bir dayanağı bulunmaz. Bir kimsenin Kıble ehlini tekfir etmeye hakkı yoktur. Kim 'la ilahe illallah, Muhammedun Resulullah' diyorsa, o bizdendir. Daha ötesine bakmadan onu sahiplenmemiz gerekir. Ayrıca Müslüman, hakka sahip çıkmak ve mazluma yardım etmek için yaratılmıştır. Mazlum kim olursa olsun fark etmez. Bu olayda kendileriyle savaşılması gerekenler Müslümanların yurtlarını işgal eden, halkı öldüren zalimlerdir." Cemal Kutub fetva veren kişilerin Lübnan'ın karşı karşıya olduğu durum hakkında da akıllıca düşünmelerini, aşırılık etmemelerini istedi: "Üzerinde ezan ve Kur'an-ı Kerim okunan, Rahman'a ibadet edilen bu topraklar, hakkı göremeyen ve onun için gayret etmeyen bir anlayışla ortaya atılmış böylesine dar ve tutarsız bir görüşten hareketle Siyonistlere bırakılabilir mi?"
Ezher âlimlerinden Ömer ed-Dîb, Hizbullah'a verdiği mücadelede yardım edilemeyeceğini söyleyen bir kimsenin yoldan saptığını dile getirerek şunları söyledi: "Biz Hasan Nasrullah'ın şahsına yardım edilmesinden söz etmiyoruz. İşgalciye karşı Müslümanların topraklarını savunan Müslümanlara yardım edilmesini istiyoruz. Hiç kimsenin Hizbullah'ın veya İslâm mezheplerinden herhangi birinin İslâm dışına çıktığını iddia etme hakkı yoktur. Çünkü bir kimsenin, 'La ilahe illallah' diyeni milletten (İslâm ümmetinden) çıkarmaya hakkı olamaz. Bu itibarla işgalci düşmana karşı savaşan her Müslümana yardım edilmesi gerekir."
ABD'deki İslâm Şeriatı Fıkıhçıları Enstitüsü üyelerinden Dr. Muhammed Re'fet de İbnu Cibrîn'e tepki göstererek şöyle konuştu: "Bu fetva İslâmî açıdan kabul edilemez. Çünkü Hizbullah, İslâm'ın gasp edilmiş topraklarından işgalciyi çıkarmak için çalışıyor. Kaldı ki İmamiyye Şiası ve onlardan olan Hizbullah inkârcı değildirler. Bilakis İslâmî bir fırkadır. Bu mücadelede onlarla yardımlaşılması şer'î açıdan zorunludur."
İbnu Cibrîn'in fetvasına, Suudi Arabistanlı âlimler de karşı çıktı. Bunlardan biri tanınmış âlimlerinden Selefi çizgideki Muhsin el-Avaci'ydi, ki öteden beri Avaci'nin yönetimle arasının iyi olmadığı biliniyor. El-Avaci, Şia ile Ehl-i Sünnet arasındaki ihtilafların böyle bir dönemde gündeme getirilmesine tepki gösterdi. El Avaci, Hasan Nasrullah'ın siyasi bir dahî ve askeri mücadelede büyük cesaret sahibi şahsiyet olduğuna dikkat çektikten sonra, onun liderliğindeki Hizbullah'ın yürüttüğü direnişin de haklı ve meşru olduğunu söylüyordu: "İslâm Şeriatı açısından Hizbullah bugün Lübnan'da düşmana karşı etkin mücadele vermekte, kahramanca direnişini sürdürmektedir."
Yine Suudi Arabistan'ın Selefi âlimlerinden Selmân el-Udeh de –ki bir süre hapis yattıktan sonra rahatsızlığı sebebiyle serbest bırakılmıştır- İbnu Cibrîn'e tepki göstererek şunları söyledi: "Bu dönemde Şia ile ihtilafı bir kenara koymak, saldırılarında çocuklarla savaşçıları ayırmayan siyonist canilerle, büyük düşmanla savaşta gayretleri birleştirmek gerekir." (Ahmet Varol, İlmi fitneye alet etmeyin, B. Vakit, 28 Temmuz 2006.)
Yusuf Kardavi'nin görüşleri
En anlamlı tepkilerden biri ünlü İslam bilginlerinden Yusuf El Kardavi'den geldi. Kardavi'nin görüşleri çok önemli; çünkü Sünni dünyanın büyük itibar gören alimlerinden biridir. 27 Temmuz 2006 El Cezire televizyonu bu önemli Mısır bilginiyle uzun bir konuşma yaptı. Konuşma 30 Temmuz 2006 akşamı tekrar verildi. Söz konusu konuşmadan aldığım bazı notları aktarmak istiyorum:
"Cibrin'in fetvasına karşıyım. Bu doğru ve isabetli, yani başarılı bir fetva değildir. İnsanların toprakları işgal altında, işgale uğrayan herkes ülkesini kurtarmak ister. Bu onun en tabii hakkıdır. Burada insanların etnik kökenlerine veya mezheplerine bakılamaz. Ortada apaçık bir zulüm var. İsrail, iki askeri esir alındı diye iki ülkeyi, Filistin ve Lübnan'ı yerle bir ediyor."
"Tamam, Hizbullah Şii'dir. Pekiyi, Şiiler Allah'ın birliğine inanmıyor mu, lailaheillallah demiyor mu? Ehl-i Kıble değiller mi? Müslüman değiller mi? Bırakın Şiileri, İslam'ın ilk dönemlerinde İran' la Bizans arasında süren savaşta, Müslümanlar, Ehl-i Kitap olan Hıristiyanların kazanması için dua ediyorlardı. Ehl-i Kitab'a böylesine temennilerde bulunan Müslümanlar, Şii Müslüman kardeşlerinden dualarını, desteklerini nasıl esirgeyebilirler?"
"Anlamakta zorluk çektiğim bir husus var: Müslümanların bir bölümü saldırı altında iken, diğerleri nasıl kenarda durabilir? Müslümanlar kardeştir. Kardeşler birbirlerine yardım etmek zorundadırlar."
"Müslüman ülkelerdeki halkları yöneticilerden ayırmak gerekir. Hiçbir zaman halk yöneticileri gibi düşünmüyor. Kahir ekseriyeti savaşmak, Arap aleminde gençler cihat edip şehit olmak istiyor. Şu anda Arap aleminde üç yanlış düşünce var:
1) İsrail yenilemez;
2) Amerika'ya karşı gelinemez;
3) Direnmenin, savaşmanın faydası yoktur.
"Hayır, bu düşünceler yanlıştır. Yeryüzünde yenilmez hiçbir güç yoktur. Maddi-teknolojik üstünlüğü abartmamak lazım. Cezayirliler, Fransızlara karşı hiç de teknolojik üstünlüğe sahip değilken karşı koydular ve kazandılar. Arap aleminde 'direniş kültürü' ile 'aşağılanmayı kabul eden teslimiyetçi kültür' arasında bir çatışma var. Arap yönetimleri direniş kültüründen korkuyor. Eğer tam bir cihat ruhuyla ve Allah'a tam teslimiyet içinde olursak, bizi yenebilecek hiçbir güç yoktur. Oysa zillet içinde yaşamaktansa dini, toprağı, namusu ve onuru için ölmek gerekir. Çünkü izzet (onur ve üstünlük) Allah'ın, Resulunün ve mü'minlerindir."
Bu tepkiler, Sünni-Şii veya Selefi-Şii ihtilafını körükleyip bundan politik çıkar elde etmek isteyenlere "en iyi cevap" oldu.
İSTİKBAL İSLAMINDIR.ŞEHİD SEYYİD KUTUB