بسم الله الرحمن الرحيم
لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ
Ehl-i kitabdan ve müşriklerden bazı kimseler kendilerinin bulunduğu din üzerine kendilerine beyyine gelinceye kadar münfek değillerdi, ayrılmıyorlardı. Yani Rasul-i Ekrem’in nübüvvetini kabul ediyorlardı. Hepsi dinlerinde sabitlerdi. Sonra Nebi gelince ayrıldılar. Rasul-i Ekrem gelince yeniden ihtilafa düştüler. Bu ayet müşkilat-ı Kur’aniyedendir. Bu ehl-i kitab daha Rasul-i Ekrem gelmeden evvel kafir olmuşlardı. Hz. İsa’ya Allah’ın oğlu diyorlardı. Bu kafirler, müşriklerle birleşip küfr-ü dalaletlerinden ayrılmadı. Rasul-i Ekrem gelince bir kısmı ayrılıp mü’min oldu, bir kısmı küfründe kaldı. Ayetin sarahati budur, diğer manalar zorlamadır. Yani bunların kafirlikleri eskiye dayanır. Onlar önceden bir peygamberin gelip alemi ve kendilerini kurtaracaklarında müttefiktiler. Rasul gelince birden ihtilafa düştüler. Rasul gelmeden önce kesin kafirlerdi.
O Allah’tan gelen bir rasuldür ki suhuf-u mutahharı onlara okudu.
O suhuf-u mutahhardan muhkem mektublar vardır. Yani Kur’an’dır. Veya o Kur’an’da sağlam ahkam vardır.
Ehl-i kitab kendilerine beyyine gelince ihtilafa düştüler. Mekke ehline pisliği sokan yine yahudi idi.
O ehl-i kitabın kitablarında emrolundukları din budur ki; Allah’a ibadet edin, din-i sadece Allah’a halis kılın, başka din çıkarmayın, batıl dinden hak dine dönün ve namazı dosdoğru kılıp, zekatı verin. İşte en muhkem din budur. Bunlar ise yahudiliği ve hristiyanlığı çıkardılar. Müşrik oldular, namazı ve zekatı bıraktılar. Allah din islamdır diyor, yahudiliği ve hristiyanlığı bırakın diyor.
Ehl-i kitabdan Muhammed’i inkar edenler (eskidende kafirlerdi) ve müşrikler cehennem ateşinin içindedirler. O cehennemde ebedi kalacaklardır. Şuradaki cehennemden murad umum cehennemdir. Yani o istirahat yeri dahildir. Onlar orada ebedilerdir ama narda ebedi değillerdir. Bir nara, bir istirahat yerindedirler. Cehennemin hududundan kurtuluş mümkün değildir ki bu أَبَدًا tabirini kullandığı zamandır. Eğer أَبَدًا tabirini kullanmazsa istirahat yeri ile beraber olan nar muraddır. Ama cehennem ebedidir. O belli taife mahlukatın en şerlisidir. Azab cihetiyle değil, fitnenin sebebi olması noktasında mahlukatın en şerlileridir. Çığır açanlar müşriklerden daha adidir. Onların kurtuluşu yoktur.
İman etmiş ve amel-i salih işlemiş olanlar ise mahlukatın en hayırlılarıdırlar.
Onların Allah indindeki cezaları altlarından nehirler akan adn cennetleridir. Ebedi olarak orada kalacaklardır. Allah onlardan razı olmuştur. Bu Allah’tan korkanlar içindir. Cennete niçin ebedi dedi? Burada cennetin filan meselesi demedi, bağı, bahçesi demedi. O bostanları kastederek, cennetin tamamını zikretti. Onun için ebed, tabiri kullanılmıştır.
لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ
Ehl-i kitabdan ve müşriklerden bazı kimseler kendilerinin bulunduğu din üzerine kendilerine beyyine gelinceye kadar münfek değillerdi, ayrılmıyorlardı. Yani Rasul-i Ekrem’in nübüvvetini kabul ediyorlardı. Hepsi dinlerinde sabitlerdi. Sonra Nebi gelince ayrıldılar. Rasul-i Ekrem gelince yeniden ihtilafa düştüler. Bu ayet müşkilat-ı Kur’aniyedendir. Bu ehl-i kitab daha Rasul-i Ekrem gelmeden evvel kafir olmuşlardı. Hz. İsa’ya Allah’ın oğlu diyorlardı. Bu kafirler, müşriklerle birleşip küfr-ü dalaletlerinden ayrılmadı. Rasul-i Ekrem gelince bir kısmı ayrılıp mü’min oldu, bir kısmı küfründe kaldı. Ayetin sarahati budur, diğer manalar zorlamadır. Yani bunların kafirlikleri eskiye dayanır. Onlar önceden bir peygamberin gelip alemi ve kendilerini kurtaracaklarında müttefiktiler. Rasul gelince birden ihtilafa düştüler. Rasul gelmeden önce kesin kafirlerdi.
رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ يَتْلُو صُحُفًا مُطَهَّرَةً
O Allah’tan gelen bir rasuldür ki suhuf-u mutahharı onlara okudu.
فِيهَا كُتُبٌ قَيِّمَةٌ
O suhuf-u mutahhardan muhkem mektublar vardır. Yani Kur’an’dır. Veya o Kur’an’da sağlam ahkam vardır.
وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ
Ehl-i kitab kendilerine beyyine gelince ihtilafa düştüler. Mekke ehline pisliği sokan yine yahudi idi.
وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ
O ehl-i kitabın kitablarında emrolundukları din budur ki; Allah’a ibadet edin, din-i sadece Allah’a halis kılın, başka din çıkarmayın, batıl dinden hak dine dönün ve namazı dosdoğru kılıp, zekatı verin. İşte en muhkem din budur. Bunlar ise yahudiliği ve hristiyanlığı çıkardılar. Müşrik oldular, namazı ve zekatı bıraktılar. Allah din islamdır diyor, yahudiliği ve hristiyanlığı bırakın diyor.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُولَئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ
Ehl-i kitabdan Muhammed’i inkar edenler (eskidende kafirlerdi) ve müşrikler cehennem ateşinin içindedirler. O cehennemde ebedi kalacaklardır. Şuradaki cehennemden murad umum cehennemdir. Yani o istirahat yeri dahildir. Onlar orada ebedilerdir ama narda ebedi değillerdir. Bir nara, bir istirahat yerindedirler. Cehennemin hududundan kurtuluş mümkün değildir ki bu أَبَدًا tabirini kullandığı zamandır. Eğer أَبَدًا tabirini kullanmazsa istirahat yeri ile beraber olan nar muraddır. Ama cehennem ebedidir. O belli taife mahlukatın en şerlisidir. Azab cihetiyle değil, fitnenin sebebi olması noktasında mahlukatın en şerlileridir. Çığır açanlar müşriklerden daha adidir. Onların kurtuluşu yoktur.
إِنَّ الَّذِينَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ
İman etmiş ve amel-i salih işlemiş olanlar ise mahlukatın en hayırlılarıdırlar.
جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ
Onların Allah indindeki cezaları altlarından nehirler akan adn cennetleridir. Ebedi olarak orada kalacaklardır. Allah onlardan razı olmuştur. Bu Allah’tan korkanlar içindir. Cennete niçin ebedi dedi? Burada cennetin filan meselesi demedi, bağı, bahçesi demedi. O bostanları kastederek, cennetin tamamını zikretti. Onun için ebed, tabiri kullanılmıştır.